Miesiąc temu uczestniczyłem (już po raz drugi) w dorocznym spotkaniu archeologów, konserwatorów, historyków sztuki oraz fizyków i chemików zajmujących się problematyką konserwatorską w ramach konferencji Analiza chemiczna w ochronie zabytków.
Podobnie jak w ubiegłym roku całe spotkanie trwało dwa dni, lecz tym razem rozpoczęliśmy w Muzeum Archeologicznym (poprzednio był to Wydział Chemii UW).
Głównym organizatorem konferencji była dr hab. Barbara Wagner, której już na wstępie należą się podziękowania i szczere gratulacje za świetną robotę!
Tak jak w ubiegłym roku, przygotowałem dla Was krótkie sprawozdanie konferencyjne, zwłaszcza że kilka osób prosiło mnie o to osobiście. Cała relacja została opatrzona zdjęciami autorstwa Sylwii Pawełkowicz, za które bardzo dziękuję.
Dzień pierwszy
Konferencję otworzył wykładem p.t. OTC dla konserwacji/restauracji zabytków – przegląd zastosowań – Piotr Targowski (UMK Toruń). Muszę przyznać, że słuchałem o tej metodzie w zeszłym roku, dużo się o tym również mówiło w trakcie naszych studiów podyplomowych dla konserwatorów, ale i tym razem dowiedziałem się kilku nowych i ciekawych rzeczy.
Jako drugi występował Adrian Wichser (ENPA, Szwajcaria) z prezentacją In memory of Dr Andrea Ulrich: Chemical analysis of ancient metal objects – Prospects and limitations of trace metal investigation using plasma mass spectrometry. Dla mnie osobiście był to bardzo interesujący wykład, głównie ze względu na odmienność tematu – tym razem wszystko poświęcone było metalom, a zwłaszcza stopom miedzi – ile można dyskutować o obrazach, farbach, pigmentach i tkaninach? :) Oczywiście to żart – wszystkie dziedziny konserwatorskie są chyba równie ciekawe, chociaż jak zobaczycie dalej ich reprezentacja nie jest równa…
Trzecia i ostatnia tego dnia występowała Zdenka Cermakova (University in Prague, Republika Czeska) z wykładem Vivianite: a historic blue pigment and its degradation. Bardzo interesujące studium zastosowania i degradacji minerału Wiwanit, który ze względu na swoją wyraźną niebieską barwę stosowany był jako pigment w wielu obiektach zabytkowych. Oczywiście daleko mu do błękitu pruskiego, ale warto było posłuchać o jego charakterze.
Po tych trzech wykładach odbyło się tzw. tradycyjne spotkanie przy lampce wina, które następnie przekształciło się w spotkanie w ciekawym lokalu o nazwie Bar Warszawa de Luxe. Polecam głównie ze względu na klimat i muzykę warszawską graną na żywo, ale również ze względu na dostępne piwa (mają Lwówek!). Nie mówiąc już o tancerzach 50+, którzy bardzo aktywnie zapraszali uczestniczące w spotkaniu panie do tańca…
Dzień drugi
Drugi dzień rozpoczął się wystąpieniem przedstawiciele Miasta st. Warszawy i tutaj nie będzie relacji, bo niestety nie dotarłem tak wcześnie na drugie miejsce konferencyjne, czyli do Centrum Nauk Biologiczno Chemicznych Wydziału Chemii UW. Pozwólcie, że nie będę komentował wszystkich wystąpień z drugiego dnia, bo było ich aż 17 i skupię się jedynie na wybranych.
Pani Joanna Kałużna-Czaplińska (znamy się dobrze z konferencji chromatograficznych odbywających się na Politechnice Łódzkiej) w wykładzie Badania pozostałości organicznych zachowanych w zabytkowej ceramice nieszkliwionej z zastosowaniem chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas przedstawiła kilka interesujących wyników i uwag na temat współpracy chemików analityków z archeologami – bardzo pouczające.
Jestem przekonany, że wykład Eweliny Miśta (NCBJ, Otwock-Świerk) zatytułowany Archeometryczne badania ludzkich szczątków kostnych jako źródło wiedzy na temat obrządku pogrzebowego paraneolitycznej kultury Zedmar zainteresowałby szczególnie uczestników konferencji Forensic Archaeology Rzym 22-23.11.2013 r., w której również miałem przyjemność uczestniczyć. Ciekawostka dla wielu osób może być to, że NCBJ zajmuje się również takimi badaniami…
Monika Koperska (UJ) opowiadała o tym, czym zajmuje się ostatnio najintensywniej, czyli analizą stopnia zdegradowania jedwabnych tkanin muzealnych. Temat jest mi dość dobrze znany, bo jak większość z Was pewnie wie, jesteśmy w tej samej grupie badawczej i pracowałem w jednym z Moniki projektów. Ku mojemu zaskoczeniu, po wykładzie rozpętała się bardzo gorąca dyskusja i miałem wrażenie, że bardzo wielu specjalistów zajmujących się konserwacją tkanin bardzo chciało z Moniką podyskutować… Należy pogratulować takiego pobudzenia do dyskusji w kuluarach – nie każdemu się to udaje :)
O badaniach Sądu ostatecznego przypisywanego Hansowi Memlingowi pisałem już w zeszłym roku, ale i tym razem Iwona Szmelter przedstawiła kilka nowości związanych z tym obiektem.
Oczywiście podczas relacjonowania konferencji nie mógłbym pominąć wystąpienia Tomasza Łojewskiego (UJ) zatytułowanego Obrazowanie hiperspektralne w badaniach obiektów zabytkowych i dzieł sztuki, zwłaszcza że miałem przyjemność uczestniczyć w pierwszych próbach nowego sprzętu do wspomnianego obrazowania. Technika HSI wydaje się być bardzo obiecującą i czuję, że w przyszłym roku prezentacja o tej tematyce będzie zawierała jeszcze więcej ciekawych przykładów badań, w tym może mój pomysł związanych z pewnymi małymi obiektami kolekcjonerskimi…
Warto też zwrócić uwagę na ciekawą prezentację Tomasza Purowskiego (IAiE PAN, Warszawa) dotyczącą badania fizykochemicznego tworzyw szklistych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Okazuje się, że obiekty szkliste z epoki brązu oraz epoki żelaza dzieli się na „fajans”, „szklisty fajans” i „szkło” właściwe. Prezentowane badanie metodą LA-ICP/MS obejmowało aż 153 próbki szkła pochodzące z 100 przedmiotów!
Inżynieria materiałowa w badaniu korozji połączeń emalia – metal, to ciekawy wykład Elżbiety Greiner-Wronowej (AGH) związany z badaniami miejsc połączeń dwóch różnych materiałów. To bardzo rozwojowy, chcoiaż chyba niespecjalnie popularny temat. Swoją drogą po raz koleiny zauważam u siebie zainteresowanie problematyką metali w konserwacji – może tym powinienem się teraz zająć?
Kolejne prezentacje związane były z zastosowaniem XRF i innych pokrewnych metod i technik w badaniu obiektów zabytkowych:
- Mirosław Wachowiak (UMK Toruń) opowiadał o badaniach warstw malarskich (lakierowych) – temat dość dobrze mi znany;
- Iwona Żmuda-Trzebiatowska (PAN Gdańsk) skupiła się na zaprezentowaniu wyników analiz metalowych zabytków pochodzących z cmentarzyska w Nowym Targu;
- Ewa Pańczyk (IChTJ Warszawa) opowiadała o analizie krzyżowej denarów (tutaj doszły metody PIXE i PGAA);
- Olga Syta (UW) przedstawiła wyniki analiz pierwiastkowych malowideł z Faras (północny Sudan).
Oczywiście na konferencji była również sesja plakatowa, ale przyznam że ze względu na bardzo intensywne rozmowy z uczestnikami konferencji jakoś ten fragment ominąłem.
Tyle relacji, a teraz podsumowanie
Po raz kolejny muszę przyznać, że Analiza chemiczna w ochronie zabytków to jedna z najlepszych i zarazem najciekawszych konferencji w jakich miałem przyjemność uczestniczyć.
Warto zaznaczyć, że udział w tym wydarzeniu jest darmowy, a ewentualne tzw. świadczenia konferencyjne finansowane są z pieniędzy sponsorów. Drodzy organizatorzy innych konferencji – patrzcie i uczcie się! W konferencjach naukowych nie chodzi przecież o „wypasione” kolacje konferencyjne, wycieczki, super torby etc. – prawdziwą istotą tego typu spotkań jest swobodna wymiana myśli i możliwość nawiązywania kontaktów, które potem mogą zaowocować współpracą.
Na koniec dodam jeszcze, że właśnie w ramach niekończonych się rozmów kuluarowych – tym co najbardziej zapamiętam z konferencji są informacje związane z technikami przenoszenia obrazów!
Zapraszam do dyskusji i pytań. Jeśli ktoś z czytelników również był na tej konferencji – zachęcam do pozostawienia swojej opinii.
